Zaznaczyć należy, że orzeczenie środków kompensacyjnych jest możliwe wyłącznie w przypadku orzeczeń merytorycznie przesądzających o winie oskarżonego, tj. wyroków skazujących lub warunkowo umarzających postępowania.
Odszkodowanie obejmuje straty w majątku pokrzywdzonego oraz utracone korzyści. Wymagane jest, aby szkoda istniała w dniu orzekania oraz była następstwem popełnionego przez sprawcę czynu, tj. konieczne jest istnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zdarzeniem a szkodą. W celu orzeczenia odszkodowania, Sąd zobowiązany jest do ustalenia wartości szkody. Pokrzywdzony powinien zatem wykazać poniesioną przez niego szkodę, poprzez przedstawienie stosownych dowodów na jej wykazanie.
Zadośćuczynienie jest pojęciem obejmującym krzywdy o charakterze niemajątkowym, odnosi się zatem do wartości takich jak zdrowie fizyczne i psychiczne, doznane cierpienia, ból, wolność i godność. Środek ten jest orzekany przez sąd w wysokości adekwatnej do doznanych krzywd, z uwzględnieniem ich rozmiaru i charakteru, czasu trwania, a także sytuacji życiowej pokrzywdzonego.
Jakie są przeszkody w ustaleniu wysokości odszkodowania lub zadośćuczynienia?
Art. 46 § 3 k.k. stanowi, że jeżeli orzeczenie odszkodowania lub nawiązki jest znacznie utrudnione, sąd może orzec zamiast tego obowiązku nawiązkę w wysokości do 200 000 złotych na rzecz pokrzywdzonego, a w razie jego śmierci w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa nawiązkę na rzecz osoby najbliższej, której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu. W razie, gdy ustalono więcej niż jedną taką osobę, nawiązki orzeka się na rzecz każdej z nich.
Czy można dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia w odrębnym postępowaniu?
Celem odpowiedzi na powyższe pytanie, należy poddać analizie treść art. 415 kodeksu postępowania cywilnego, który przewiduje tzw. klauzulę antykumylacyjną, zgodnie z którą ,,nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono”. Roszczenie kompensacyjne nie zostanie zatem zasądzone, jeżeli jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono.
Orzeczenie odszkodowania, zadośćuczynienia lub nawiązki nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego. Żądana w postępowaniu cywilnym wartość powinna jednak uwzględniać uprzednio zasądzoną wartość środka kompensacyjnego.
Postępowania sądowe z zakresu dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia należą do jednych z najtrudniejszych, a to z uwagi na konieczność precyzyjnego i obszernego uzasadnienia swoich roszczeń - najkorzystniejszym rozwiązaniem dla osoby poszkodowanej przestępstwem, domagającej się odszkodowania lub zadośćuczynienia, najczęściej obu, jest skorzystanie ze wsparcia adwokata.
Materiał partnera: Adwokat Rybnik